Het broeikaseffect, wat is dat nou eigenlijk?

kennis

17 mei

broeikaseffect wat is dat — © Foto: Markus Spiske on Unsplash

Als ouder wil je het beste voor je kind. Je zorgt, voedt op, beschermt en denkt na over hun toekomst. Maar in wat voor wereld groeien onze kinderen eigenlijk op? Eén van de uitdagingen waar zij mee te maken krijgen, is het broeikaseffect. Zodra je je verdiept in klimaatverandering en duurzaamheid, kom je dit begrip al snel tegen. Maar wat betekent het nu eigenlijk?

In deze blog leg ik het uit in begrijpelijke taal. Zo snap je niet alleen wat er speelt, maar ontdek je ook hoe je deze kennis op een rustige en praktische manier kunt vertalen naar het dagelijks leven en de keuzes die je maakt als gezin.

Hoe ontstaat het broeikaseffect?

Uit artikelen van Rutgers University en NU.nl blijkt dat het broeikaseffect in 1824 werd ontdekt door de Franse wetenschapper Jean-Baptiste Joseph Fourier.

Hij zag dat de atmosfeer van de aarde een isolerende werking heeft, waardoor de temperatuur op aarde hoger blijft dan zonder atmosfeer het geval zou zijn. Later, tussen 1856 en 1859, ontdekten Eunice Foote en John Tyndall in hun laboratoria dat bepaalde gassen – zoals waterdamp (H₂O) en kooldioxide (CO₂) – warmtestraling vasthouden. Deze straling wordt deels teruggekaatst naar de aarde, wat zorgt voor extra opwarming. Deze gassen noemen we tegenwoordig broeikasgassen.

In 1896 berekende de Zweedse natuurkundige Svante Arrhenius al het effect van een toename van CO₂ in de atmosfeer. Hij voorspelde dat dit zou leiden tot een opwarming van de aarde – een voorspelling die inmiddels werkelijkheid is geworden. Deze opwarming noemen we het broeikaseffect.

Welke broeikasgassen zijn er?

Als je het nieuws volgt, lijkt het soms alsof er maar één broeikasgas bestaat. Lange tijd draaide het vooral om CO₂, terwijl de laatste jaren stikstof vaak in de schijnwerpers staat. Toch bestaat het broeikaseffect uit de werking van meerdere gassen. Daarom licht ik hieronder de belangrijkste broeikasgassen* toe:

Waterdamp (H2O): Ongeveer 70% van het aardoppervlak bestaat uit water, en hieruit ontstaat waterdamp (KNMI). Dit is een natuurlijk broeikasgas waar de mens weinig directe invloed op heeft (Milieu Centraal)..

“Waterdamp werkt als een versterkingsmechanisme voor andere effecten die de atmosfeer koelen of opwarmen. Stijgt de temperatuur door de komst van extra kooldioxide en andere broeikasgassen in de atmosfeer, dan komt er in korte tijd extra waterdamp vrij. Door de extra broeikaswerking gaat de temperatuur vervolgens nóg wat meer omhoog. Hierdoor kan de atmosfeer meer warmte vasthouden.“
- KNMI

Koolstofdioxide (CO₂): CO₂ komt vooral vrij bij het gebruik van fossiele brandstoffen en door veranderingen in landgebruik, zoals ontbossing en het droogvallen van veengronden (Milieu Centraal).

“Heel lang geleden - in vroege geologische tijdperken - is koolstofdioxide vastgelegd door bomen en andere organismen. Daaruit zijn uiteindelijk fossiele brandstoffen (aardolie, steenkolen, aardgas) gevormd. Bij het verbranden van deze fossiele brandstoffen komt de CO2 weer vrij.”
- Milieu Centraal

Methaan (CH4): Methaan komt vrij bij veeteelt (vooral via de spijsvertering van koeien), de teelt van rijst en op afvalstortplaatsen. Methaan is een veel krachtiger broeikasgas dan CO₂: één kilo methaan staat gelijk aan 28 kilo CO₂ (Milieu Centraal).
Lachgas (N2O): Dit gas komt voornamelijk vrij uit landbouwgrond die bemest is met dierlijke of kunstmest. Het is nog krachtiger dan methaan: één kilo lachgas staat gelijk aan maar liefst 265 kilo CO₂ (Milieu Centraal).
Fluorgas (F2): Hoewel methaan en lachgas al veel sterker zijn dan CO₂, behoren fluorgassen tot de krachtigste broeikasgassen die er zijn (Milieu Centraal).

“Bekende Fluorgassen zijn HFK’s en PFK’s die kunnen voorkomen in onder andere spuitbussen, airco’s en koelkasten. Het krachtigste Fluorgas is SF6, dat wordt gebruikt als isolatiegas in het elektriciteitsnet. SF6 veroorzaakt 22.800 keer zoveel opwarming als CO2. Vorige eeuw zijn afspraken gemaakt om te voorkomen dat dit soort sterke broeikasgassen vrijkomen. Toch eindigen Fluorgassen nog in de lucht, bijvoorbeeld als koelkasten en airco’s niet goed worden afgedankt. Om te voorkomen dat Fluorgassen weglekken ontwikkelen overheden steeds strengere regels.”
- Milieu Centraal

*Sidenote: Ik was van plan om ook percentages per broeikasgas op te nemen, maar omdat verschillende bronnen elkaar tegenspreken, heb ik ervoor gekozen deze informatie achterwege te laten.

Wat kun jij als ouder doen?

Je kind bewust maken van het broeikaseffect hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Je kunt het uitleggen als een soort jas van lucht om de aarde heen, die door vervuiling steeds dikker wordt – waardoor de aarde opwarmt. Maak het herkenbaar met voorbeelden uit het dagelijks leven: een auto die uitstoot veroorzaakt, of een boom die helpt om de lucht schoon te houden.

Laat zien hoe jullie als gezin bewuste keuzes maken: wandelen in plaats van autorijden, afval scheiden, of samen planten verzorgen. Betrek je kind actief bij deze gewoontes. Zo leert je kind op een positieve en vanzelfsprekende manier dat het belangrijk is om goed voor de aarde te zorgen. Een waardevolle les die ze de rest van hun leven meedragen.